Những điều cần biết sau mổ thay khớp háng

KHỚP HÁNG LÀ MỘT TRONG NHỮNG KHỚP QUAN TRỌNG NHẤT CỦA CƠ THỂ
Khớp háng là khớp giữa chỏm xương đùi và ổ chảo của xương chậu. Chức năng quan trọng đầu tiên của khớp háng là nâng đỡ sức nặng của cơ thể ở cả tư thế tĩnh (đứng) lẫn động (đi lại, chạy nhảy…). Ổ chảo của xương chậu hướng xuống dưới, ra ngoài và ra sau, trong khi cổ xương đùi thì hướng lên trên, vào trong và ra trước. Góc nghiêng này giúp xương đùi hoạt động dễ dàng quanh khớp hông nhưng cũng làm cho cổ xương đùi kém vững chắc. Vì vậy, ở người già nếu bị té ngã thì nguy cơ gãy cổ xương đùi là rất lớn do kèm yếu tố loãng xương.
Khớp háng có phần bao khớp rất chắc nhưng bao xơ thì chùng, không căng nên khớp háng có được các động tác rất rộng rãi, chỉ thua khớp vai và nhờ đó mà nâng đỡ được sức nặng của cơ thể.
Các động tác của khớp háng: xoay ngoài (30⁰ khi duỗi thẳng, 50⁰ khi gấp), xoay trong (40⁰), duỗi hay ưỡn (20⁰), gấp hay cúi (140⁰), dạng (50⁰), khép (30⁰ khi duỗi, 20⁰ khi gấp).
Nếu khớp háng bị mòn hay bị tổn thương sẽ gây đau và khó đi lại, khả năng làm việc sút kém.
PHẪU THUẬT THAY KHỚP HÁNG
Thay khớp háng nhân tạo là phương pháp phẫu thuật để điều trị các bệnh lý của khớp háng sau khi các phương pháp điều trị khác không mang lại hiệu quả. Thông thường, thay khớp háng sẽ làm cho người bệnh giảm đau, vận động khớp háng sẽ được cải thiện giúp người bệnh trở lại với sinh hoạt hàng ngày.
Kỹ thuật thay khớp háng được phân biệt ra:

– Thay khớp háng toàn phần (thay các mặt khớp của xương đùi và của ổ chảo): Áp dụng cho các trường hợp đau do viêm hay thoái hoá khớp háng, hoặc gãy cổ xương đùi ở người già.

Thay khớp háng toàn phần	Thay khớp háng bán phần

– Thay khớp háng bán phần: Thường được chỉ định cho những người bị gãy xương đùi trong các trường hợp như: thể lực kém, gãy xương bệnh lý, loãng xương nặng, kéo nắn không đạt yêu cầu, trật khớp một số ngày, có các bệnh trước đó như viêm khớp dạng thấp (người trẻ), hoại tử vô mạch, bệnh thần kinh…

• Thay khớp đơn cực: chỉ thay chỏm và cổ xương đùi (trước đây thường dùng chỏm Moore bằng kim loại, hiện nay thay bằng các vật liệu nhân tạo khác).
• Thay khớp lưỡng cực: thay chỏm và cổ xương đùi cùng với thay ổ chảo nhưng phần thay cho ổ chảo không gắn chắc vào xương chậu.

CÁC BIẾN CHỨNG CÓ THỂ GẶP SAU PHẪU THUẬT THAY KHỚP HÁNG
Bao gồm:
– Viêm tắc tĩnh mạch sâu với hình thành các cục máu đông trong lòng mạch sau mổ thay khớp. Nguyên nhân có thể do ít vận động chân bên mổ hoặc do sang thương mạch máu trong quá trình phẫu thuật. Vì vậy, người bệnh nên tập dần chân bên mổ ngay sau khi tỉnh dậy với sự giúp đỡ của nhân viên y tế và có thể phải sử dụng thuốc chống đông máu khi có chỉ định.
– Nhiễm khuẩn nông vùng vết mổ hoặc nhiễm khuẩn sâu bên trong khớp. Biến chứng này có thể xảy ra sớm hoặc muộn (thường gặp sau mổ vài năm).
– Trật khớp.
– Tổn thương thần kinh tọa.
– So le chi.
– Lỏng khớp.
– Tử vong trong 30 ngày sau thay khớp
– Cứng khớp.
– Tổn thương mạch máu hoặc gãy xương
TIÊN LƯỢNG CỦA MỔ THAY KHỚP HÁNG
– 80% có kết quả tốt với cải thiện vận động và hết đau.
– Tỷ lệ tử vong trong vòng 30 ngày sau thay khớp hoàn toàn khoảng 0,5%.
– Sau thay khớp do gãy khớp háng, tỷ lệ tử vong trong 30 ngày là 2,4%.
– Tỷ lệ nhiễm khuẩn của mổ thay khớp háng là 1%.
– Tỷ lệ lỏng khớp 11 năm sau là 3%.
VẬT LÝ TRỊ LIỆU CHO NGƯỜI BỆNH SAU MỔ THAY KHỚP HÁNG
Tập trước mổ
Nhân viên vật lý trị liệu sẽ tư vấn cho bệnh nhân về các nguy cơ và biến chứng có thể xảy ra sau phẫu thuật, đánh giá hoạt động khớp háng, sức mạnh các cơ quanh khớp háng, vấn đề kiểm soát đau. Dựa vào những đánh giá này, nhân viên vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn chương trình tập trước mổ cho người bệnh, giải thích cho người bệnh hiểu về tầm quan trọng của việc tập luyện sau mổ, những thói quen sinh hoạt cần thay đổi cho phù hợp, sự cần thiết nếu phải giảm cân nặng.
Tập sau mổ
Đối với người bệnh nhân khớp háng, vận động càng sớm sẽ càng mang lại hiệu quả tích cực. Vì vậy, việc chăm sóc và hướng dẫn người bệnh luyện tập sau mổ rất quan trọng, góp phần làm giảm thiểu biến chứng đồng thời giúp người bệnh nhanh chóng phục hồi để trở lại sinh hoạt bình thường.
Sau thay khớp phải chú ý thận trọng để tránh làm trật khớp. Trật khớp có thể xảy ra ở các tư thế như: gấp háng quá 900, xoay trong, khép háng vượt quá đường giữa. Nguyên nhân dễ gây trật khớp là do phẫu thuật làm thương tổn bao khớp, các dây chằng, các cơ cũng như do sự sai khác về kích thước giữa bộ phận ghép với các xương: kích thước chỏm xương đùi trung bình là 46 mm và của chỏm ghép chỉ 32 – 38 mm. Thông thường phải mất khoảng 6 tuần lễ thì các mô mới ổn định và phù hợp với kích thước nhỏ hơn.
Những bài tập này rất quan trọng, không chỉ giúp lưu thông tuần hoàn của chi, phòng chống tắc mạch, thuyên tắc phổi… mà còn làm tăng sức cơ và cải thiện tầm vận động của khớp. Ngày đầu tiên sau mổ, bệnh nhân có thể bắt đầu các bài tập trong phòng bệnh. Ban đầu, bệnh nhân sẽ cảm thấy không dễ chịu nhưng nó giúp đẩy nhanh khả năng phục hồi và làm giảm đau sau mổ. Bài tập trong mấy ngày đầu phải hết sức linh hoạt, thay đổi tùy theo tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân.
– Giảm sưng, giảm đau khớp háng:

– Chương trình tập:

Hướng dẫn người bệnh các cách xoay trở, ngồi dậy, chêm lót lúc nằm ngửa, nằm nghiêng, đứng dậy, tập đi…
Hướng dẫn chương trình tập ở nhà
Sau khi thay khớp háng toàn phần, người bệnh cần được bố trí và thích nghi trở lại với điều kiện sinh hoạt ở nhà hay nơi làm việc.

Cần chú ý:

Sau phẫu thuật thay khớp háng, việc luyện tập rất quan trọng và góp phần không nhỏ vào thành công chung của phẫu thuật. Vì vậy, luyện tập đúng phương pháp sẽ giúp người bệnh nhanh chóng phục hồi chức năng khớp háng, sớm trở lại sinh hoạt bình thường.
Sau thay khớp háng, người bệnh cần biết rằng dù chất liệu khớp nhân tạo tốt nhất cũng không bằng khớp háng bình thường. Vì vậy, trong quá trình luyện tập và sinh hoạt, người bệnh cần tuân thủ chặt chẽ các bài tập do kỹ thuật viên vật lý trị liệu hướng dẫn, đặc biệt tránh các tư thế có thể gây trật khớp thì kết quả phẫu thuật mới thành công thực sự.