HUYỆT: Chí Dương
HÌNH ẢNH
TÊN HUYỆT
Huyệt ở dưới đốt sống lưng 7, ngang với huyệt Cách Du, bên trong tương ứng với hoành cách mô. Từ hoành cách mô trở lên là dương trong dương. Đốc mạch thuộc dương, tự đi lên đi xuống, đến huyệt này thì đạt được dương trong dương, vì vậy gọi là Chí Dương (Trung Y Cương Mục).
TÊN KHÁC
Phế Để.
XUẤT XỨ
Giáp Ất Kinh.
VỊ TRÍ
Chỗ lõm dưới đầu mỏm gai đốt sống lưng 7 hoặc tại điểm gặp nhau của đường nối 2 đầu mỏm xương bả vai và đường dọc giữa chính cột sống.
ĐẶC TÍNH
• Huyệt thứ 9 của mạch Đốc.
• 1 trong 4 huyệt hội của khí Âm và Dương (Quan Nguyên (Nh 4), Thiên Đột (Nh 22), Trung Quản (Nh 12) và Chí Dương (Đc 9) (Tố Vấn 21).
TÁC DỤNG
Lý khí cơ, hóa thấp nhiệt, làm thư giãn vùng ngực, cách mô.
CHỦ TRỊ
Trị lưng đau, vàng da, bụng sôi, không muốn ăn, ho suyễn, ngực đau, túi mật viêm, gan viêm, màng ngực viêm.
CHÂM CỨU
Châm chếch lên, luồn dưới mỏm gai, hướng vào khoảng gian đốt sống lưng 7 – 8, sâu 0,3 – 0,8 thốn. Cứu 10 – 15 phút.
GIẢI PHẪU
• Dưới da là gân cơ thang, cân ngực – thắt lưng của cơ lưng to, cơ gai dài của lưng, cơ ngang – gai, dây chằng trên gai, dây chằng gian gai, dây chằng vàng, ống sống.
• Thần kinh vận động cơ là các nhánh của dây thần kinh sọ não số XI, nhánh đám rối cổ sâu và các nhánh của dây thần kinh sống.
• Da vùng huyệt chi phối bởi tiết đoạn thần kinh D8.
PHỐI HỢP HUYỆT
1.Phối Bách Lao + Công Tôn (Ty 3) + Trung Quản (Nh 12) + Túc Tam Lý (Vi 36) trị hoàng đản mà tay chân đều sưng, mồ hôi ra vàng cả áo (Châm cứu Đại Thành).
2.Phối Công Tôn (Ty 3) + Đởm Du (Bq 19) + Thần Môn (Tm.7) + Tiểu Trường Du (Bq 27) + Ủy Trung (Bq 40) + Uyển Cốt (Ttr 4) trị tửu đản, cả người và mắt đều vàng, tâm thống, mặt đỏ, tiểu không thông (Châm cứu Tập Thành).
3.Phối Công Tôn (Ty 3) + Tỳ Du (Bq 20) + Vị Du (Bq 21) trị hoàng đản (Thần Cứu Kinh Luân).
4.Phối Cao Hoang (Bq 43) + Hợp Cốc (Đtr 4) + Liệt Khuyết (P 7) + Linh Đài (Đc 10) + Phế Du (Bq 13) + Thiên Đột (Nh 22) + Túc Tam Lý (Vi 36) trị ho do hàn (Thần Cứu Kinh Luân).
5.Phối Nội Quan (Tb 6) + Tâm Du (Bq 15) trị nhịp tim không đều (Châm cứu Học Giản Biên).
6.Phối Can Du (Bq 18) + Dương Lăng Tuyền (Đ 34) + Túc Tam Lý (Vi 36) + Tỳ Du (Bq 20) trị gan viêm do truyền nhiễm (Châm cứu Học Thượng Hải).
7.Phối Nội Quan (Tb 6) trị nhịp tim không đều (Châm cứu Học Thượng Hải).
8.Phối Chí Dương (Đc 10) xuyên Đởm Du (Bq 19) trị giun chui ống mật (Châm cứu Học Thượng Hải).
9.Phối Chi Câu (Ttu.6) + Dương Lăng Tuyền (Đ 36) trị da sần sùi [ngưu bì tiễn] (Châm cứu Học Thượng Hải).
10.Phối Đởm Du (Bq 19) + Tam Âm Giao (Ty 6) + Trung Quản (Nh 12) + Túc Tam Lý (Vi 36) + Tỳ Du (Bq 20) trị tử cung sa (Tứ Bản Giáo Tài Châm cứu Học).
10.Phối Đại Chùy (Đc 14) + Hậu Khê (Ttr 3) trị sốt rét (Thực Dụng Châm cứu Học).
THAM KHẢO
• “Chí Dương cũng trị bệnh hoàng đản, trước bổ sau tả, hiệu quả rõ ràng” (Ngọc Long Ca).
• “Sốt rét lâu ngày, cơn lúc phát lúc khỏi: châm Chí Dương cho ra máu…” (Thực Dụng Châm cứu Học).
