GÃY CÁC XƯƠNG VÙNG CỔ CHÂN
1. ĐẠI CƯƠNG
I. Định nghĩa:
Gãy xương vùng cổ chân là tình trạng một hoặc nhiều xương vùng cổ chân bỉ gãy 1.2Nguyên nhân:
Nguyên nhân gãy các xương cổ chân là do chấn thương. Có thể do tai nạn giao thông, tai nạn lao động hay tai nạn sinh hoạt
1.3 Phân loại:
Gãy mắt cá ngoài
Gãy mắt cá trong
Gãy mắt cá sau
Gãy hai hoặc ba mắt cá
Trật khớp chày mác dưới
2. ĐÁNH GIÁ BỆNH NHÂN
2.1 Bệnh sử:
Thường do cơ chế chấn thương trực tiếp hoặc gián tiếp 2.2Khám lâm sàng:
Sau chấn thương, nếu có gãy xương vùng cổ chân, bênh nhân thường không thể đi lại được vì rất đau. Khám lâm sàng có thể thấy các dấu hiệu:
Sưng tại vì trí gãy
Bầm tím, có thể bầm tím muộn
Ân đau chói nơi gãy
Biến dạng xương, nhất là khi gãy các mắt cá hoặc xương gót
Ân có dấu lạo xạo xương tại chỗ gãy do các đầu xương gãy chạm vào nhau
Có dấu cử động bất thường.
2.3 Cận lâm sàng:
Cần phải chụp X quang 2 thư thế thẳng và nghiêng. Trong một số trường hợp gãy phức tạp ở gọng chày mác, xương sên hoặc xương gót có thể cần phải chụp multislice CT Scan hoặc magnetic resonance imaging (MRI) scan để đánh giá dây chằng cổ chân.
3. CHẨN ĐOÁN:
o CHẨN ĐOÁN GÃY MẮT CÁ NGOÀI
Tiêu chuẩn xác định:
Đau, sưng, bầm cổ chân vùng mắt cá ngoài X-quang gãy mắt cá ngoài
o CHẨN ĐOÁN GÃY MẮT CÁ TRONG
Tiêu chuẩn xác định:
Đau, sưng, bầm cổ chân vùng mắt cá trong
X-quang gãy mắt cá trong
o CHẨN ĐOÁN GÃY MẮT CÁ SAU
Đau, sưng, bầm cổ chân X-quang gãy mắt cá sau
o CHẨN ĐOÁN GÃY HAI HOẶC BA MẮT CÁ
Đau, sưng, bầm, biến dạng cổ chân X-quang gãy mắt ngoài, mắt cá trong, mắt cá sau
o CHẨN ĐOÁN GÃY TRẬT KHỚP CỔ CHÂN
Đau, sưng, bầm, biến dạng cổ chân
X-quang trật khớp cổ, gãy xương mác, có thể kèm theo gãy mắt cá trong, khớp chày mác dưới toát rộng
4. ĐIỀU TRỊ
GÃY MẮT CÁ NGOÀI
Điều trị bảo tồn:
Khi x-quang kiểm tra gãy mắt cá ngoài không di lệch Bó bột cằng bàn chân ngắn Điều trị phẫu thuật:
Khi x-quang kiểm tra gãy mắt cá ngoài di lệch
Dùng nẹp vít nén ép, nẹp vít khóa, hoặc Kischner néo chỉ thép nắn chỉnh ổ gãy về vị trí giải phẫu
GÃY MẮT CÁ TRONG
Điều trị bào tổn:
Khi x-quang kiểm tra gãy mắt cá trong không di lệch hoặc xương gãy thành nhiều mãnh nhỏ
Bó bột cằng bàn chân ngắn Điều trị phẫu thuật:
Dùng vít xốp hoặc kirchner nắn chỉnh ổ gãy về vị trí giải phẫu
GÃY MẮT CÁ SAU
Điều trị bảo tồn:
Khi x-quang kiểm tra gãy mắt cá sau không di lệch Bó bột cằng bàn chân ngắn Điều trị phẫu thuật:
Dùng vít xốp hoặc nẹp vít nắn chỉnh ổ gãy về vị trí giải phẫu
GÃY HAI MẮT CÁ
Điều trị bảo tồn:
Khi x-quang kiểm tra gãy mắt cá trong và mắt cá ngoài không di lệch Bó bột cằng bàn chân ngắn Điều trị phẫu thuật:
Dùng kỹ thuật cho từng loại gãy mắt cá ngoài và mắt cá trong như đã trình bày phần trên
GÃY BA MẮT CÁ
Điều trị bào tồn:
Khi x-quang kiểm tra gãy mắt cá trong và mắt cá ngoài không di lệch Bó bột cằng bàn chân ngắn Điều trị phẫu thuật:
Dùng kỹ thuật cho từng loại gãy mắt cá ngoài và mắt cá trong như đã trình bày phần trên
TRẬT KHỚP CHÀY MÁC DƯỚI
Điều trị bảo tồn:
Khi chỉ có trật khớp chày mác dưới đơn thuần ít di lệch Bó bột cẳng bàn chân ngắn Điều trị phẫu thuật:
Khi trật khớp chày mác dưới kèm theo gãy một hoặc nhiều xương vùng cổ chân
Dùng nẹp vít nén ép phục hồi giải phẫu xương gãy, vít xốp nén ép phục hồi giải phẫu khớp chày mác dưới
5.THEO DÕI
5.1 Tiêu chuẩn nhập viện
Bệnh nhân gãy không vững có chỉ định phẫu thuật, gãy xương hở
Chấn thương phần mềm nhiều
5.2 tiêu chuẩn xuất viện
Vết thương ổn sau 01 tuần xuất viện
5.3 Theo dõi
Sau 01 tuần xuất viện tái khám XQ kiểm tra, hướng dẫn tập VLTL
Tài liệu tham khảo:
1) Bùi Văn Đức, Gãy xương hai mắt cá, Bài giảng bệnh học Chấn thương chỉnh hình và phục hồi chức năng, 1997, tr 132-136.
2) B.G. Weber and Ch. Colton,Malleolar Fractures, manual of Interlal Fixation,2008, tr 595-612
3) Paige Whittle George W. Wood II, Ankle, Fractures of Lower Extremity,chapter 51, Campbell’s 2010.
4) Phác đồ điều trị bệnh viện Chợ Rẩy 2013
