HƯƠNG PHỤ, GẤU

HÌNH ẢNH, TÁC DỤNG, VỊ THUỐC NAM, ĐÔNG Y, BÀI THUỐC DÂN GIAN CHỮA BỆNH, THUỐC BẮC

Tên khoa học: Cyperus rotundus L. Họ: Cói (Cyperaceae).

Tên khác: Hương phụ, Cỏ cú, Sa thảo, Cỏ gắm, Nhả chông mu(Tày)

Cách trồng: Cây củ gấu mọc và phát triển rất nhanh ở mọi loại đất, nhất là nơi đất cát pha, đất phù sa, đất thịt màu mỡ, nên người ta ít trồng, mà thu hoạch từ thiên nhiên.

Bộ phận dùng và cách bào chế: Dùng củ. Tuỳ theo nhu cầu chữa bệnh mà có nhiều phương pháp bào chế, nhưng thường bào chế theo 2 cách sau đây:

Dùng sống: Đào củ đã già, phơi khô rồi đem đốt cho cháy hết thân, lá, rễ con, chỉ lấy phần củ, rửa sạch, phơi khô.

* Tứ chế: Lấy 1kg hương phụ, chia làm 4 phần: 1 phần( 250g) ngâm với 200ml dấm có độ axit axetic 5%, 1 phần ngâm với rượu 40oc; một phần ngâm với nước tiểu trẻ em( lấy nước tiểu giữa dòng của những trẻ em khoẻ); một phần ngâm với nước muối 15%. Thời gian ngâm một ngày, một đêm nếu là mùa hè; 3 ngày đêm đối với mùa thu; 7 ngày đêm đối với mùa đông. Cuối cùng lấy ra, phơi hoặc sấy khô, trộn đều rồi dùng dần.

Công dụng và liều dùng: Tác dụng điều hoà kinh nguyệt, chữa kinh nguyệt không đều, băng, lậu huyết, đau bụng khi hành kinh, các chứng bệnh về thai sản; Kiện tỳ, trừ đờm, tiêu thực tích trệ.

Liều dùng: 6g-12g/ngày dưới dạng thuốc bột hoặc thuốc sắc.

Các bài thuốc ứng dụng:

Bài 1: Chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng khi hành kinh, huyết áp cao:

Củ gấu 3g, Ích mẫu 3g, Ngải cứu 3g, Bạch đồng nữ 3g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 2: Phụ nữ hay đẻ ngược, thai không thuận:

Hương phụ chế, Sa nhân, Cam thảo(chích) số lượng ngang nhau, phơi khô, tán thành bột mịn.Tháng cuối thời kỳ có thai, mỗi ngày uống 8g.

Bài 3: Chữa phụ nữ có thai ốm nghén, hay nôn oẹ ra nước chua, ăn ít, đứng ngồi không yên, thai động:

Hương phụ 40g, Hoắc hương 8g, Cam thảo 8g. Tất cả đem sao khô, tán mịn, mỗi ngày hãm 10g với nước sôi, uống.

Bài 4: Chữa đau bụng, đầy hơi, ợ chua, hoặc đau bụng do nhiễm lạnh:

Riềng( sao khô) 8g, Hương phụ( sao cháy hết lông) 40g. Hai vị đem tán thành bột mịn, hãm với nước sôi uống mỗi ngày 10g.

Bài 5: Chữa phụ nữ có thai bị phù:

Hương phụ khô 12g, Hạt tít tô 12g, Chỉ xác sao 3g, Sa nhân 4g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 6: Chữa chứng bỗng nhiên bị điếc tai:

Hương phụ(tán nhỏ) 12g, Hạt củ cải( sao) 8g sắc uống. ( khi bào chế kiêng dùng các dụng cụ bằng sắt).

Bài 7: Chữa hội chứng đau dạ dày: Có các triệu chứng đau vùng thượng vị, lan ra hai bên mạng sườn, hay ợ hơi, ợ chua, đầy bụng, ăn kém tiêu:

Củ gấu 6g, Sài hồ 12g, Thanh bì 8g, Rau má 12g, Chỉ xác 6g, Trần bì 6g.

Sắc uống ngày 1 thang.

Nếu có kèm theo nóng, bốc hỏa, thì dùng bài:

Củ gấu 12g, Thanh bì 12g, Bồ công anh 12g, Rau má 16g, Lá khôi 16g, Chỉ xác 12g, Khổ sâm 12g, Ngải cứu 8g.