Định nghĩa
Bệnh Parkinson là rối loạn của hệ thần kinh tiến triển có ảnh hưởng đến chuyển động. Nó phát triển dần dần, thường bắt đầu với một cơn chấn động hầu như không đáng chú ý chỉ trong một tay. Nhưng trong khi run có thể là dấu hiệu nổi tiếng nhất của bệnh Parkinson, rối loạn này cũng thường gây ra làm chậm hoặc ngừng di chuyển.
Có thể nhận thấy khuôn mặt biểu hiện ít hoặc không có và cánh tay không đu đưa khi đi bộ. Nói thường trở nên mềm mại và lầm bầm. Triệu chứng Parkinson có xu hướng xấu đi khi bệnh tiến triển.
Trong khi không có cách chữa bệnh Parkinson đặc hiệu, nhiều loại thuốc có thể điều trị triệu chứng của nó. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật.
Các triệu chứng
Các triệu chứng của bệnh Parkinson có thể khác nhau từ người sang người. Những dấu hiệu có thể tinh tế và có thể không được chú ý. Các triệu chứng thường bắt đầu ở một bên của cơ thể và thường còn tồi tệ hơn ngay cả sau khi các triệu chứng bắt đầu ảnh hưởng đến cả hai bên. Dấu hiệu và triệu chứng có thể bao gồm:
Run. Run của bệnh Parkinson thường bắt đầu ở một tay. Phổ biến là khép và ra của ngón tay cái và ngón trỏ, và có thể xảy ra khi bàn tay nghỉ ngơi. Tuy nhiên, không phải tất cả mọi người trải nghiệm chấn động này.
Làm chậm chuyển động (bradykinesia). Qua thời gian, bệnh Parkinson có thể làm giảm khả năng bắt đầu chuyển động tự nguyện. Điều này có thể làm cho ngay cả những nhiệm vụ đơn giản cũng khó khăn và tốn thời gian. Khi đi bộ, các bước có thể trở nên ngắn và xáo trộn. Hoặc bàn chân có thể sát xuống sàn, làm khó những bước đầu tiên.
Cứng cơ. Cứng cơ có thể xảy ra ở bất kỳ phần nào của cơ thể. Đôi khi độ cứng có thể rất nghiêm trọng, nó giới hạn phạm vi di chuyển và gây đau. Dấu hiệu đầu tiên có thể nhận thấy là không còn vẫy tay khi đi bộ.
Khiếm khuyết tư thế và sự cân bằng. Tư thế có thể trở thành khom như là một kết quả của bệnh Parkinson. Các vấn đề cân bằng cũng có thể xảy ra, mặc dù điều này thường ở giai đoạn sau của bệnh.
Mất chuyển động tự động. Chớp mắt, mỉm cười và đung đưa cánh tay khi đi bộ, hành vi vô thức là một phần bình thường của con người. Trong bệnh Parkinson, các hành vi này có xu hướng giảm sút và thậm chí bị mất. Một số người có thể phát triển biểu thức cố định và mắt nhìn không chớp nháy. Những người khác có thể không chớp mắt lâu hơn hoặc có vẻ như không có cử chỉ động khi họ nói.
Giao tiếp thay đổi. Nhiều người bệnh Parkinson có vấn đề khi nói. Có thể nói chuyện nhẹ nhàng hơn, nhanh hoặc đơn điệu, đôi khi lí nhí hoặc lặp lại các từ, hoặc do dự trước khi nói.
Chứng mất trí. Trong giai đoạn cuối của bệnh Parkinson, một số người phát triển các vấn đề với bộ nhớ và độ sắc sảo tinh thần. Thuốc điều trị Alzheimer chỉ định để làm giảm bớt một số các triệu chứng ở mức độ nhẹ.
Đi khám bác sĩ nếu có bất cứ triệu chứng liên quan đến bệnh Parkinson – không chỉ để chẩn đoán bệnh mà còn để loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng.
Nguyên nhân
Nguyên nhân chính xác của bệnh Parkinson không rõ, nhưng một số yếu tố xuất hiện một vai trò, bao gồm:
Gen. Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy gen đột biến cụ thể có thể đóng vai trò trong bệnh Parkinson. Ngoài ra, các nhà khoa học nghi ngờ rằng những thay đổi trong nhiều gen hơn nữa – cho dù thừa kế gen hoặc do tiếp xúc môi trường – có thể gây ra bệnh Parkinson.
Môi trường. Tiếp xúc với chất độc hoặc virus nào đó có thể kích hoạt và các dấu hiệu, triệu chứng Parkinson.
Ngoài ra, thay đổi được tìm thấy trong não của người mắc bệnh Parkinson. Tuy nhiên, vai trò của các yếu tố này trong sự phát triển của bệnh không rõ rang, nếu có. Những thay đổi này bao gồm:
Thiếu dopamine. Nhiều triệu chứng bệnh Parkinson là kết quả từ việc thiếu một chất hoá học, gọi là dopamine, trong não. Điều này xảy ra khi các tế bào não sản xuất dopamine chết hoặc suy yếu. Tại sao và chính xác điều này xảy ra thế nào không được biết.
Mức norepinephrine thấp. Những người có bệnh Parkinson cũng có thiệt hại đến dây thần kinh điều khiển chất hoá học quan trọng gọi là norepinephrine. Norepinephrine đóng vai trò trong việc điều chỉnh hệ thống thần kinh tự chủ, kiểm soát các chức năng tự động, chẳng hạn như điều chỉnh huyết áp.
Sự hiện diện của Lewy. Bất thường protein gọi là Lewy được tìm thấy trong não của nhiều người bệnh Parkinson. Xuất hiện và những gì thiệt hại như thế nào, nếu có vẫn chưa rõ.
Yếu tố nguy cơ
Yếu tố nguy cơ bệnh Parkinson bao gồm:
Tuổi. Người lớn trẻ tuổi ít khi trải nghiệm bệnh Parkinson. Nó thường bắt đầu vào giữa hoặc cuối cuộc đời, và nguy cơ tiếp tục gia tăng theo tuổi.
Di truyền. Có người cùng dòng máu gần tương đối mắc bệnh Parkinson, làm tăng cơ hội phát bệnh, mặc dù nguy cơ không nhiều hơn khoảng 4 đến 6 phần trăm.
Giới tính. Đàn ông có nhiều khả năng phát triển bệnh Parkinson hơn so với phụ nữ.
Tiếp xúc với chất độc. Tiếp xúc với chất diệt cỏ và thuốc trừ sâu, tăng nhẹ nguy cơ bệnh Parkinson.
Các biến chứng
Bệnh Parkinson thường đi kèm với những vấn đề:
Trầm cảm. Trầm cảm phổ biến ở những người bị bệnh Parkinson. Điều trị bệnh trầm cảm có thể làm cho xử lý những thách thức của bệnh Parkinson dễ dàng hơn.
Vấn đề ngủ. Những người có bệnh Parkinson thường khó đi vào giấc ngủ và có thể thức dậy thường xuyên suốt đêm. Họ cũng có thể gặp bắt đầu giấc ngủ đột ngột trong ngày.
Khó khăn nhai và nuốt. Các cơ sử dụng để nuốt có thể bị ảnh hưởng trong giai đoạn sau của bệnh, và ăn khó khăn hơn.
Vấn đề về tiết niệu. Bệnh Parkinson có thể gây ra tiểu không tự chủ hoặc bí đái. Một số thuốc dùng để điều trị Parkinson cũng có thể làm đi tiểu khó.
Táo bón. Nhiều người bị bệnh Parkinson phát triển táo bón vì đường tiêu hóa làm việc chậm hơn. Táo bón cũng có thể là tác dụng phụ của thuốc điều trị bệnh.
Rối loạn chức năng tình dục. Một số người bệnh Parkinson có thể nhận thấy sự suy giảm ham muốn tình dục. Điều này có thể xuất phát từ một sự kết hợp của yếu tố tâm lý và thể chất, hoặc có thể là kết quả của các yếu tố vật lý.
Thuốc điều trị bệnh Parkinson cũng có thể gây một số biến chứng, bao gồm co giật không tự nguyện hay những chuyển động giật cánh tay hoặc chân, ảo giác, buồn ngủ, và hạ huyết áp khi đứng lên.
Kiểm tra và chẩn đoán
Không có kiểm tra dứt khoát cho bệnh Parkinson, vì vậy có thể khó chẩn đoán, đặc biệt là trong giai đoạn đầu. Và các triệu chứng của bệnh Parkinson có thể được gây ra bởi nhiều vấn đề khác. Ví dụ, các rối loạn về thần kinh, chất độc, chấn thương đầu và thậm chí một số loại thuốc – như chlorpromazin (THORAZINE), prochlorperazine (Compazine) hoặc metoclopramid (REGLAN), có thể gây ra Parkinson.
Chẩn đoán bệnh Parkinson dựa trên lịch sử y tế và khám thần kinh
Lịch sử y tế. Một phần của lịch sử y tế, bác sĩ muốn biết về bất cứ loại thuốc đã dung và xem xét tiền sử gia đình Parkinson.
Kiểm tra thần kinh. Kiểm tra này bao gồm đánh giá sự phối hợp khi đi bộ, cũng như một số công việc bàn tay đơn giản.
Chẩn đoán rất có thể là bệnh Parkinson nếu có
Có ít nhất hai trong ba dấu hiệu và triệu chứng Parkinson – run, chậm chuyển động và độ cứng cơ
Khởi phát các triệu chứng trên chỉ một bên của cơ thể.
Chấn động rõ rệt hơn khi nghỉ, ví dụ, khi bàn tay nghỉ ngơi.
Cải thiện đáng kể với levodopa, thuốc điều trị bệnh Parkinson.
Phương pháp điều trị và thuốc
Không có cách chữa đặc hiệu bệnh Parkinson, nhưng thuốc có thể giúp kiểm soát một số triệu chứng của bệnh Parkinson, và trong một số trường hợp, phẫu thuật có thể hữu ích. Bác sĩ có thể khuyên nên thay đổi lối sống, chẳng hạn như vật lý trị liệu, chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục, ngoài các loại thuốc.
Thuốc men
Thuốc có thể giúp quản lý các vấn đề với chuyển động, đi bộ và run bằng cách tăng nguồn cung cấp dopamine cho bộ não. Tuy nhiên, việc dopamine tự nó không phải hữu ích, vì nó không thể nhập vào não.
Phản ứng điều trị ban đầu bệnh Parkinson có thể ấn tượng. Tuy nhiên, theo thời gian, những lợi ích của các loại thuốc thường giảm hoặc trở nên ít phù hợp, mặc dù các triệu chứng thường vẫn có thể được kiểm soát khá tốt.
Các loại thuốc bác sĩ kê đơn có thể bao gồm:
Levodopa. Thuốc hiệu quả nhất là thuốc levodopa, là một chất tự nhiên trong cơ thể. Khi uống dưới dạng thuốc viên, nó đi vào não và được chuyển đổi thành dopamine. Levodopa được kết hợp với carbidopa để tạo ra các loại thuốc kết hợp, Sinemet. Carbidopa giúp levodopa chuyển đổi sớm thành dopamine bên ngoài não, trong khi đó, nó cũng ngăn ngừa buồn nôn. Tại châu Âu, tương tự, levodopa kết hợp với một chất benserazide, và được giới thiệu là Madopar.
Khi bệnh tiến triển, lợi ích từ levodopa có thể trở nên kém ổn định hơn. Điều này sau đó đòi hỏi phải điều chỉnh thuốc. Tác dụng phụ của Levodopa bao gồm các cử động vô thức, rối loạn vận động. Giải quyết bằng giảm liều. Giống như các loại thuốc Parkinson khác, nó cũng có thể hạ huyết áp khi đứng.
Chủ vận Dopamine. Không giống như levodopa, các loại thuốc này không được biến đổi thành dopamine. Thay vào đó, bắt chước những tác động của dopamine lên tế bào thần kinh não và gây ra phản ứng như dopamine. Nó gần như không hiệu quả trong điều trị các triệu chứng của bệnh Parkinson. Tuy nhiên, nó kéo dài hơn và thường được sử dụng làm dịu.
Loại này bao gồm các thuốc viên chủ vận dopamine, như pramipexole (Mirapex) và ropinirole (Requip). Dẫn xuất tiêm chủ vận dopamine, apomorphine (Apokyn), được sử dụng để giảm triệu chứng nhanh chóng.
Các tác dụng phụ của thuốc chủ vận dopamine bao gồm ảo giác, buồn ngủ, giữ nước và hạ huyết áp khi đứng. Những loại thuốc này cũng có thể làm tăng nguy cơ các hành vi ép buộc như chứng cuồng dâm, cờ bạc và ăn quá nhiều. Nếu đang dùng những thuốc này và bắt đầu hành xử theo cách đó, nói chuyện với bác sĩ.
Chất ức chế MAO B. Những loại thuốc bao gồm Selegiline (ELDEPRYL) và rasagiline (Azilect), giúp ngăn ngừa sự phân hủy tự nhiên cả hai dopamine và dopamine hình thành từ levodopa, bằng ức chế hoạt động của enzyme monoamine oxidase B – một loại enzyme trao đổi chất dopamine trong não. Các tác dụng phụ hiếm gặp nhưng có thể bao gồm nhầm lẫn, đau đầu, ảo giác và chóng mặt. Những thuốc này có thể không được sử dụng kết hợp với thuốc chống trầm cảm khác, thuốc kháng sinh ciprofloxacin (Cipro), thảo mộc St John’s wort, hoặc một số chất ma tuý. Kiểm tra với bác sĩ trước khi dùng bất cứ loại thuốc bổ sung với chất ức chế MAO.
Ức chế men Catechol O-methyltransferase (COMT). Các thuốc này kéo dài tác dụng của levodopa-carbidopa bằng cách ngăn chặn loại enzyme phá vỡ levodopa. Tolcapone (Tasmar) có liên quan đến tổn thương gan và suy gan, vì vậy nó thường được sử dụng chỉ ở những người không đáp ứng với liệu pháp khác. Entacapone (Comtan) không gây ra vấn đề về gan và hiện đang kết hợp với carbidopa và levodopa trong loại thuốc Stalevo. Tuy nhiên, nó có thể gây hiệu ứng khác levodopa, chẳng hạn như chuyển động không tự nguyện (dyskinesias), buồn nôn, lú lẫn, hoặc ảo giác. Nó có thể gây ra sự đổi màu nước tiểu.
Anticholinergics. Thuốc này đã được sử dụng trong nhiều năm để giúp kiểm soát những chấn động liên quan của bệnh Parkinson. Một số loại thuốc kháng acetylcholin, như benztropine (Cogentin) và trihexyphenidyl có sẵn.
Các loại thuốc chặn Glutamate (NMDA). Các bác sĩ có thể kê Amantadine (Symmetrel) một mình để cung cấp cứu trợ ngắn hạn, giai đoạn đầu bệnh Parkinson nhẹ. Nó cũng có thể được thêm vào liệu pháp levodopa-carbidopa trong các giai đoạn sau của của bệnh Parkinson, đặc biệt là nếu có vấn đề với các chuyển động tự nguyện (rối loạn vận động) gây ra bởi levodopa-carbidopa. Tác dụng phụ bao gồm những vết lốm đốm màu tím trên da và đôi khi ảo giác.
Vật lý trị liệu
Tập thể dục là quan trọng đối với sức khỏe nói chung, nhưng đặc biệt là để duy trì chức năng trong bệnh Parkinson. Vật lý trị liệu có thể được khuyến khích và có thể giúp cải thiện tính di động, phạm vi về chuyển động và trương lực cơ. Mặc dù các bài tập cụ thể không thể ngăn chặn sự tiến triển của bệnh, duy trì sức mạnh cơ bắp và sự nhanh nhẹn có thể giúp xu hướng tiến bộ của bệnh và cho phép cảm thấy tự tin hơn. Liệu pháp vật lý cũng có thể để cải thiện dáng đi. Liệu pháp lời nói hoặc bệnh học có thể cải thiện vấn đề về nói và nuốt.
Phẫu thuật
Kích thích não sâu. Bao gồm việc cấy một điện cực sâu trong bộ phận của não điều khiển cử động. Được phân phối bởi sự kích thích điện cực điều khiển bởi một thiết bị giống như máy tạo nhịp tim được đặt dưới da ở ngực trên. Một dây đi dưới da kết nối với thiết bị, được gọi là máy phát xung.
Kích thích não sâu thường được dùng cho những người bị bệnh Parkinson nặng, thuốc (levodopa) không giúp ổn định. Nó có thể ổn định dao động và giảm hoặc loại bỏ các chuyển động tự nguyện (rối loạn vận động). Run đặc biệt đáp ứng với điều trị này.
Rủi ro nghiêm trọng của thủ tục này là phổ biến, bao gồm xuất huyết não hoặc đột quỵ. Nhiễm trùng cũng là một nguy cơ, và đôi khi đòi hỏi thay thế các bộ phận của thiết bị. Kích thích não sâu không có lợi cho những người không đáp ứng với levodopa-carbidopa.
Phong cách sống và biện pháp khắc phục
Nếu nhận được chẩn đoán bệnh Parkinson, cần phải làm việc chặt chẽ với bác sĩ để tìm kế hoạch điều trị cung cấp các cứu trợ lớn nhất từ các triệu chứng với các tác dụng phụ ít nhất. Một số thay đổi lối sống cũng có thể giúp làm cho sống chung với bệnh Parkinson dễ dàng hơn.
Ăn uống lành mạnh
Ăn chế độ ăn uống cân bằng dinh dưỡng có chứa nhiều trái cây, rau và ngũ cốc. Những thực phẩm có nhiều chất xơ, quan trọng là giúp ngăn ngừa sự táo bón thường gặp ở bệnh Parkinson. Chế độ ăn uống cân bằng cũng cung cấp chất dinh dưỡng, chẳng hạn như axit béo omega-3, có thể có lợi cho những người bị bệnh Parkinson.
Nếu bổ sung chất xơ, như bột psyllium, Metamucil hoặc Citrucel, hãy chắc chắn dần dần và uống nhiều nước hàng ngày. Nếu không, táo bón có thể trở nên tồi tệ hơn. Nếu thấy chất xơ giúp ích cho các triệu chứng, hãy sử dụng nó một cách thường xuyên để cho kết quả tốt nhất.
Chăm sóc việc đi bộ
Parkinson có thể làm nhiễu loạn cảm giác cân bằng, làm cho đi bộ khó khăn với dáng đi bình thường. Những đề nghị này có thể giúp:
Cố gắng không di chuyển quá nhanh.
Mục tiêu gót chân chạm đầu tiên khi đi bộ.
Nếu thấy mình xáo trộn, dừng lại và kiểm tra tư thế. Tốt nhất là đứng thẳng.
Tránh ngã
Trong giai đoạn cuối của căn bệnh này, có thể ngã dễ dàng hơn. Những gợi ý sau đây có thể giúp:
Không tạo trục cơ thể trên bàn chân trong khi quay.
Không nghiêng. Giữ trung tâm trọng lực trên đôi chân.
Không thực hiện những điều khiển trong khi đi bộ.
Tránh đi lùi.
Mặc quần áo
Mặc quần áo có thể bực bội cho ai đó với bệnh Parkinson. Việc kiểm soát nút quần áo khó khăn. Liệu pháp nghề nghiệp có thể chỉ ra các kỹ thuật làm cho hoạt động hàng ngày dễ dàng hơn. Những đề nghị này cũng có thể giúp:
Cho phép nhiều thời gian để không cảm thấy vội vã.
Lấy quần áo gần đó.
Chọn quần áo có thể trượt vào một cách dễ dàng.
Sử dụng khóa, chẳng hạn như Velcro, thay vì các nút.
Thay thế thuốc
Các loại thuốc thay thế có thể giúp những người bị Parkinson bao gồm:
Coenzyme Q10. Những người có bệnh Parkinson có xu hướng có mức coenzyme Q10 thấp, và một số nghiên cứu đã cho thấy nó có thể có ích. Tuy nhiên, nghiên cứu tiếp theo đã không xác nhận điều này. Có thể mua coenzyme Q10 mà không toa tại nhà thuốc và cửa hàng thực phẩm. Thảo luận với bác sĩ trước khi bổ sung này để đảm bảo rằng nó không can thiệp với bất kỳ thuốc có thể được dùng.
Massage. Massage trị liệu có thể làm giảm căng cơ và thúc đẩy thư giãn, có thể đặc biệt hữu ích cho những người gặp cứng cơ liên quan với bệnh Parkinson.
Tai chi. Hình thức cổ xưa của tập thể dục Trung Quốc, tai chi sử dụng chuyển động chậm giúp cải thiện tính linh hoạt và sự cân bằng. Một số hình thức tai chi được thiết kế cho bất kỳ tuổi tác hay tình trạng cơ thể.
Yoga. Yoga cũng là một loại tập thể dục làm tăng tính linh hoạt và sự cân bằng. Hầu hết có thể được sửa đổi, tùy thuộc vào khả năng thể chất.
Đối phó và hỗ trợ
Sống với bất cứ bệnh mãn tính có thể khó khăn, và thường cảm thấy giận dữ, chán nản, thất vọng. Parkinson có các vấn đề đặc biệt bởi vì nó có thể gây ra những thay đổi hóa học trong não làm cho cảm thấy lo lắng hoặc trầm cảm. Và bệnh Parkinson có thể bực bội sâu sắc, như đi bộ, nói chuyện và thậm chí ăn uống trở nên khó khăn hơn và tốn thời gian.
Mặc dù bạn bè và gia đình có thể là đồng minh tốt nhất, sự hiểu biết những gì đang trải qua có thể đặc biệt hữu ích. Các nhóm hỗ trợ không phải cho tất cả mọi người, nhưng đối với nhiều người, có thể là một nguồn lực tốt để biết thông tin thực tế về bệnh Parkinson, cũng như một nơi để tìm hiểu từ những người đang trải qua những điều tương tự.
Để tìm hiểu về các nhóm hỗ trợ trong cộng đồng, hãy nói chuyện với bác sĩ, người bệnh Parkinson hay y tá công cộng.
Phòng chống
Vì nguyên nhân của bệnh Parkinson không rõ, cách dứt khoát để ngăn chặn bệnh cũng vẫn là một bí ẩn. Tuy nhiên, một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng caffeine – được tìm thấy trong trà, cà phê, cola có thể làm giảm nguy cơ phát triển bệnh Parkinson.
Thành viên Dieutri.vn
