[Nội khoa] Bài giảng các hệ thống đệm và toan kiềm

Hệ thống đệm trong cơ thể

Điều hòa sao cho pH nằm trong giới hạn trung bình 7,35-7,45 nhờ vào hệ thống đệm trong cơ thể bao gồm:

Các hệ thống đệm trong máu.

Vai trò đệm của phổi.

Vai trò đệm của thận.

Các hệ thống đệm trong máu:

Chủ yếu là Acid carbonic (H2CO3) và bicarbonate (HCO3-) ngoài ra còn có phosphat (PO4), pprotein, hemoglobine, carbonate.

Theo phương trình Henderson Hasselbach xác định mối tương quan giữa pH, PCO2, HCO3-:

pH = 6,1 + log (HCO₃^– / H₂CO­­­₃)

HCO3- liên quan đến dự trữ kiềm.

H2CO3 trong huyết tương ở dạng CO2 hòa tan liên quan trực tiếp đến CO2/máu (PaCO2).

pH = 6,1 + log (HCO₃^– / PaCO­₂)

Vai trò đệm của phổi:

Thải trừ hay lưu lại CO2 à H2CO3.

Vai trò đệm của thận:

Giữ lại bicarbonate do tái hấp thu do trao đổi với ion H+.

Tái tạo bicarbonate: tăng khi toan máu và giảm khi kiềm máu.

Thải ion H+: tăng khi toan máu và giảm khi kiềm máu.

Thải ion H+ dưới dạng ( NH3 + H+ à NH4 ) và hấp thu HCO3-.

Đánh giá tình trạng kiềm toan

Bệnh sử.

Khí trong máu động mạch: Bình thường PaCO2: 35-45mmHg.

CO2 toàn phần: 24-32mEq/l.

pH máu = pH kế (pH = 7,35-7,45).

Điện giải trong huyết thanh.

Điện giải và pH trong nước tiểu.

Rối loạn kiềm toan: chủ yếu là do thay đổi HCO3- và PaCO2 bao gồm:

Toan huyết biến dưỡng: do HCO3- giảm hoặc tích acid cố định (không hòa tan, không bay hơi) pH giảm đáp ứng bù trừ qua phổi bằng cách tăng thông khí à PaCO2 â.

Kiềm huyết biến dưỡng: Do HCO3- tăng, pH tăng đáp ứng bù trừ qua phổi bằng cách giảm thông khí à PaCO2 á.

Toan huyết hô hấp: Do PaCO2 bị ứ đọng ở phổi đưa tới PaCO2 á, pHâ bù trừ bởi thận tăng hấp thu HCO3- và sản sinh HCO-3.

Kiềm huyết hô hấp: Do tăng thông khí nên PaCO2 â, pH á bù trừ thải qua thận bằng cách thải HCO-3 ra ngoài và giảm tái tạo ở thận.