PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VỠ XƯƠNG CHẬU
I.ĐẠI CƯƠNG
– Định nghĩa vỡ xương chậu là tình trạng vỡ xương cánh chậu, ổ cối hay ngành mu của xương chậu do chấn thương.
– Cơ chế vỡ xương chậu do chấn thương
+ Theo hướng trước sau làm phần trước xương chậu bị tác động đầu tiên (ngành mu và ụ ngồi), rồi đến phần sau (khớp cùng chậu, xương cùng)
+ Theo hướng bên làm phần yếu của xương chậu phía trước bị tác động rồi cánh xương cùng hay đường nối các lỗ cùng hay tại xương chậu ở ngoài các lỗ xương cùng.
+ Theo hướng rơi từ trên cao xuống gây tổn thương các ngành ngang mu và ngành lên của ụ ngồi.
II.CHẨN ĐOÁN
1.Các công việc chẩn đoán
1.1. Hỏi bệnh
Tiền sử chấn thương hỏi người bệnh trước đó có bị gãy xương chậu hay không, hỏi hoàn cảnh xuất hiện của gãy xương chậu để biết cơ chế chấn thương.
Hỏi các tổn thương phối hợp ở bụng và bộ phận tiết niệu.
1.2. Khám và lượng giá chức năng
– Chậu hông không cân đối
– Cánh chậu di động bất thường
– Chi dưới ngắn, xoay ngoài
– Cử động khớp háng nhẹ nhàng không đau, đau nhói khi cử động mạnh vào xương chậu.
– Ép hai cánh chậu đau nhói
Nếu có tổn thương phối hợp khi khám sẽ thấy: Vỡ bàng quang, đứt niệu đạo do các ngành xương gãy di lệch kéo căng đứt cân đáy chậu có niệu đạo đạo đi cùng biểu hiện trên lâm sàng: bí đái, bàng quang căng, tụ máu vùng đáy chậu.
1.3. Các chỉ định cận lâm sàng
Xét nghiệm huyết học, sinh hóa máu; xét nghiệm nước tiểu; chụp XQuang
khung chậu, nếu cần chụp cắt lớp vi tính khung chậu.
2.Chẩn đoán xác định
Dựa vào các triệu chứng lâm sàng như hoàn cảnh xuất hiện chấn thương, chậu hông mất cân đối, cánh chậu di động bất thường, chi ngắn chi dài, đau khi khám và dựa vào các dấu hiệu của chẩn đoán hình ảnh.
3.Chẩn đoán phân biệt với đa chấn thương trong đó có gãy một phần xương chậu, các trường hợp tổn thương đầu trên xương đùi, các chấn thương phần mềm vùng mông và đùi.
4.Chẩn đoán nguyên nhân
– Do chấn thương: do tai nạn giao thông, tai nạn lao động, tai nạn sinh hoạt, chất nổ…
– Do các tình trạng bệnh lý nhưng chấn thương chỉ là cơ hội làm vỡ xương chậu.
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1.Nguyên tắc điều trị và phục hồi chức năng
– Nguyên tắc PHCN: Tiến hành sớm để ngăn ngừa biến chứng phổi, gia tăng tuần hoàn, duy trì lực cơ, duy trì tầm vận động khớp còn lại và PHCN di chuyển.
– Nguyên tắc điều trị: sơ cứu ban đầu phải chú ý bất động để tránh đau và di lệch gây tổn thương thêm, điều trị bằng phẫu thuật hoặc không phẫu thuật để chỉnh lại chậu hông bị lệch;
2.Các phương pháp và kỹ thuật PHCN
– Thời gian bất động trên giường
+ Tập thở để ngăn ngừa biến chứng phổi bằng các bài tập thở cơ hoành, thở phân thùy kết hợp với các kỹ thuật phục hồi chức năng hô hấp như vỗ rung, dẫn lưu tư thế…
+ Các bài tập cử động bàn chân, cổ chân để gia tăng tuần hoàn.
+ Tập gồng cơ các cơ đáy chậu, cơ tứ đầu đùi, cơ ụ ngồi, cơ dạng và cơ khép đùi.
+ Tập cử động có lực đối kháng với các phần còn lại: hai tay, cơ bụng, cơ lưng.
– Sau thời gian bất động:
Tùy theo tình trạng người bệnh có thể cho ngồi dậy, đứng dậy và đi lại. Chương trình vật lý trị liệu cho tập các bài tập tăng tiến trong giai đoạn này. Trong giai đoạn này cũng cần tập các bài tập theo tầm vận động khớp.
+ Tùy theo tình trạng cơ cho người bệnh tập chủ động có trợ giúp, tập kháng trở để tăng sức mạnh cũng như tập theo tầm vận động khớp.
+ Hướng dẫn người bệnh di chuyển lúc đầu bằng nạng, sau đó tăng dần và đi không cần nạng.
+ Áp dụng một chương trình hoạt động trị liệu cho người bệnh bị vỡ xương chậu.
+ Áp dụng các phương thức vật lý trị liệu như điện giảm đau, nhiệt trị liệu, máy kích thích liền xương…
3.Các điều trị khác
– Các thuốc giảm đau, chống viêm, thuốc phòng tắc mạch máu.
– Có thể cho kháng sinh nếu có bằng chứng nhiễm trùng
– Các phương pháp tăng cường thể lực khác.
IV.THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
Theo dõi trong quá trình PHCN và điều trị các biến chứng có thể xảy ra đối với xương chậu cũng như các cơ quan tiết niệu sinh dục, tiêu hóa trong ổ bụng. Nếu người bệnh về nhà cần tái khám sau 3 tháng hoặc khi thấy có dấu hiệu bất thường
Trích: Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị của chuyên ngành Phục hồi chức năng 2014 của Bộ y tế: Số 3109/QĐ-BYT
