XẠ CAN, RẺ QUẠT
HÌNH ẢNH, TÁC DỤNG, VỊ THUỐC NAM, ĐÔNG Y, BÀI THUỐC DÂN GIAN CHỮA BỆNH, THUỐC BẮC
Tên khoa học: Belamcanda chinensis(L)DC. Họ: Ladơn (Iridaceae).
Tên khác: Rẻ quạt.
Cách trồng: Trồng bằng hạt hoặc tách mầm, gieo vào tháng 3 hoặc tháng 9 là tốt nhất. Đất loại nào cũng trồng được, nhưng không được úng ngập. Bón lót bằng phân chuồng, cây cách cây 20-30cm. Cây mọc bò lan bằng thân ngầm, nên phải phủ đất kín gốc.
Bộ phận dùng: Rễ, lá, thân.
Thu hái và bào chế:
Dùng tươi: Thu hái quanh năm.
Dùng khô: Đào rễ vào mùa xuân hoặc mùa thu, rửa sạch, cắt bỏ rễ con rồi đem phơi hoặc sấy khô. Khi dùng đem ngâm với nước vo gạo 1 ngày cho mềm ra rồi thái mỏng, phơi khô.
Tác dụng và liều dùng:
Chữa ho, viêm đau họng, sốt, thông đại tiểu tiện:
Liều khô: 3g- 6g/ ngày.
Liều tươi: 10g- 20g/ngày.
Bài thuốc ứng dụng:
Bài 1: Chữa đau, viêm họng:
Giã 10- 20g củ tươi với vài hạt muối, vắt lấy nước ngậm rồi nuốt dần.
Bài 2: Chữa chứng phù ở bụng:
Rễ xạ can rửa sạch, vắt nước uống. Mỗi lần uống 20- 50ml cho đến khi lợi tiểu thì thôi.
Bài 3: Chữa ho:
Xạ can10g, Hoa đu đủ đực 8g, Củ mạch môn( Hoặc lá hẹ) 6g
Húng chanh 1-2 lá.
Cho thêm vài hạt muối giã nhỏ, hấp cơm chia 2- 3 lần ăn trong ngày.
Bài 4:Chữa viêm họng, sưng yết hầu(Amidan), ho sốt:
Rễ xạ can 6g, Vỏ rễ cây dâu(tẩm mật sao) 12g, Rễ cỏ tranh 16g,
Ô mai 6g, Củ sắn dây 12g, Cam thảo 16g.
Sắc uống ngày 1 thang.
Bài 5: Chữa ho ở phụ nữ sau khi sinh:
Xạ can 4g, Nhân trần 6g, Mần tưới 10g, Mạch môn 10g, Ngải cứu 10g, Vỏ bưởi đào 4g.
Đổ 3 chén nước sắc thành 1 chén uống.
Bài 6: Chữa nhọt độc mọc ở dưới bìu, sát hậu môn với các triệu chứng sưng tấy, đau buốt, phát nóng, rét( Gọi là chứng kỵ mã huyền ung):
Cây xạ can( Cả củ, lá, rễ) 100g, Lá tía tô 10 lá.
Hai vị rửa sạch, thái ngang cho nhỏ, giã thật nhừ rồi đắp, băng vào vùng bị bệnh.
Lưu ý: Nếu nhọt mới mọc, đắp thuốc là tan ngay.
Nếu nhọt đã có mủ, thuốc có tác dụng làm chóng vỡ mủ và hút mủ.
Nếu nhọt đã vỡ ra hết mủ thì sát trùng rồi lấy dầu vừng hoặc lá tía tô rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước cốt bôi vào miệng nhọt.
