BÌNH VÔI
HÌNH ẢNH, TÁC DỤNG, VỊ THUỐC NAM, ĐÔNG Y, BÀI THUỐC DÂN GIAN CHỮA BỆNH, THUỐC BẮC
Tên khoa học: Stephania sinica Diels.Họ: Tiết dê (Menispermaceae).
Tên khác: Củ một, Dây mối trơn, Củ bồng bềnh, Cà tòm, Cây pầm(Tày), Co cái khẩu(Thái), Tở lung dòi(Dao).
Cách trồng: Nhân giống bằng hạt và củ. Trồng bằng hạt phải ươm ở vườn ươm, khi cây mọc được 1 năm mới đem trồng đại trà. Trồng bằng củ thì trồng thẳng xuống đất đã chuẩn bị sẵn. Thu hái củ nhỏ ngoài thiên nhiên hoặc lấy 1/3 đầu trên của củ lớn, bổ dọc làm 4 miếng, xử lý mặt cắt bằng cách vùi vào tro bếp rồi đem trồng. Thời vụ trồng là tháng 2-3. Đất trồng chọn nơi cao ráo, thoát nước, nếu đất chua, bón thêm 1-1,5 tấn vôi bột/ha trước khi làm đất. Sau khi cày bừa kỹ, đất được lên luống cao 20-30cm, rộng 60-70cm, bón lót cho mỗi hecta 15-20 tấn phân chuồng hoai, 200kg supe lân, 100kg kali. Cây trồng cách nhau 40x40cm. Phủ rơm, rạ, cỏ khô lên mặt để giử ẩm và hạn chế cỏ dại. Khi phân cành, cần làm giàn cho cây leo. Mỗi năm cần bón thúc 2-3 lần cho cây, mỗi lần 50-60kg ure, 30-40kg kali /ha. Cây dễ bị thối khi gặp úng, nên cần chống ngập nước khi mưa to. Cây trồng được 2-3 năm thì thu hoạch.
Bộ phận dùng và cách bào chế: Dùng củ. Nên thu hoạch vào mùa thu-đông. Đào lấy củ, rửa sạch, phơi hoặc sấy khô dùng.
Cách bào chế để chiết xuất Rotundin(hoạt chất chính của củ bình vôi): Rửa sạch củ, thái mỏng, ép ra nước cho đến khi bã hết đắng. Nước ép để lắng, thêm nước vôi hoặc dung dịch Carbonat kiềm để Rotundin kết tủa. Lọc lấy tủa, rồi dùng cồn hoặc dung dịch axit Sulfuric 5% -10% hòa tan, lọc nhiều lần sẽ thu được Rotundin tinh khiết.
Tác dụng và liều lượng: Thanh nhiệt, giải độc, tiêu ứ, giảm đau, trừ phong thấp. Dùng để chữa các chứng bệnh: Mất ngủ, ho, hen, sốt, đau bụng kiết lỵ. Liều dùng: 3-6g ngày dạng thuốc sắc, bột, ngâm rượu.
Bài thuốc ứng dụng:
Bài 1: Chữa mất ngủ, hay hồi hộp, người mệt mỏi, ăn uống kém:
Bình vôi 30g, Trinh nữ 20g, Lạc tiên 30g, Lá sen 20g, Lá vông nem 20g. Sắc uống ngày 1 thang, uống trước khi đi ngủ.
Bài 2: Chữa bị cảm, sốt cao, vật vã do bị dầm mưa, gió:
Bình vôi 26g, Cam thảo dây 26g, Cây cối xay 26g. Tất cả đều phơi khô, sao vàng hạ thổ, sắc uống ngày 1 thang.
Bài 3: Chữa suy nhược cơ thể, người mệt mỏi, ngại vận động, ăn, ngủ kém, sắc mặt xanh xao:
Bình vôi 20g, Nhàu rừng 20g, Củ gió đất 16g, Tắc kè(khô, sao vàng) 2 con, Ngũ gia bì 12g, Bạch tật lê 20g, Câu kỷ tử 20g. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài 4: Chữa đau bụng, đầy hơi, sốt rét, phong thấp tê nhức, phù thận, ho hoặc nôn ra máu:
Bình vôi 6-9g sắc uống.
