Bệnh lý đại tràng bao gồm
Bệnh lý đại tràng có tổn thương thực thể
Nhóm bệnh lý viêm đạt tràng: do nhiều nguyên nhân gây ra.
Nhóm bệnh lý khối u : polyp, k.
Bệnh lý đại tràng chức năng.
Đặc điểm chung
Tất cả bệnh lý đại tràng có triệu chứng lâm sàng khá giống nhau:
Đau bụng kiểu đại tràng.
Rối loạn đi tiêu.
Tính chất phân bất thường.
Do đó trên lâm sàng dễ chẩn đoán nhầm.
Bệnh lý đại tràng Việt nam khác các nước phương Tây
Bệnh lý đại tràng chức năng nhiều hơn các nước.
Bệnh lý đại tràng có tổn thương thực thể:
Viêm đại tràng do nguyên nhân nhiễm trùng hay gặp.
Viêm trực tràng – đại tràng xuất huyết chiếm tỉ lệ ít.
Bệnh lý khối u; túi thừa hiếm gặp.
Bệnh polyp đại tràng:
Polyp là lành tính nhưng polyp tuyến ống và nhung mao có thể hóa k. Polyp có thể đơn độc, hoặc có nhiều polyp suốt dọc theo đại tràng (bệnh polyp: polypome).
Thường không triệu chứng lâm sàng, chỉ phát hiện tình cờ qua x quang đại tràng hoặc nội soi đại tràng.
Biến chứng:
Xuất huyết (60%), thường xuât huyết âm ỉ hiếm khi ồ ạt.
K hoá: nguy cơ hoá k thường sau 10 năm và phụ thuộc vào loại polyp ( tuyến ống, nhung mao ) và kích thước (d > 1 – 1,5cm dễ hoá k).
Điều trị:
Cắt polyp qua nội soi (nếu polyp đơn độc).
Cắt đoạn đại tràng (bệnh polyp).
Điều trị viêm đại tràng mạn
Nguyên tắc điều trị
Tiết chế ăn uống:
Giảm mỡ, giảm rau sống và rau quả xanh.
Điều chỉnh rối loạn đi tiêu:
Tùy theo bệnh nhân tiêu chảy hay táo bón.
Táo bón: Dùng thuốc nhuận tràng, tốt nhất là loại nhuận tràng thẩm thấu (Macrogol), nhóm xơ thực vật,…
Tiêu chảy: Dùng thuốc băng niêm mạc đại tràng là thích hợp nhất ( Smecta, Actapulgite,…).
Điều trị triệu chứng:
Giảm đau.
Điều chỉnh nhu động đại tràng:
Nhóm Trimebutin (Debridat, Tritin,…):
Cơ chế tác dụng tương tợ Enkephalin.
Thuốc có khả năng điều hòa rối loạn cơ năng nhu động ruột. (tăng hoặc giảm nhu động) về nhịp bình thường.
Liều dùng: 1- 2 viên x 3 lần / ngày.
Nhóm Mebeverine Hydrochloride (Duspatalin):
Thuốc có tác dụng chống co thắt hướng cơ qua cơ chế chẹn kênh Natri và Caxi tại màng tế bào cơ trơn của ruột.
Liều dùng: 1 – 2 viên x 3 lần / ngày.
Tâm lý liệu pháp, trấn an bệnh nhân.
Điều trị nguyên nhân.
Điều trị cụ thể theo nguyên nhân
Điều trị viêm đại tràng mãn do lao:
Thuốc kháng lao – các công thức:
3SHZ + 6 – 9SH (HZ).
3REH (RZH) + 6 – 9 REH (RZH).
2 REZH + 4 – 6 REZ H.
Thực tế thời gian điều trị kéo dài hơn lao phổi.
Corticoid:
Điều trị tình trạng xơ dính, teo, hẹp đại tràng do lao.
Thường dùng trong 8 tuần đầu song song với điều trị kháng lao.
Liều lượng: 1mg/kg/ngày.
Chú ý: Các chống chỉ định của Corticoide.
Phẫu thuật:
Khi có biến chứng: thủng manh tràng , viêm phúc mạc.
Hoặc tổn thương lao gây bán tắc, tắc ruột.
Điều trị viêm đại tràng mãn do amip:
Dùng kháng sinh diệt amip, các kháng sinh diệt amip gồm có:
Nhóm Imidazole:
Metronidazol: 30mg/kg/ngày x 7 – 10 ngày.
Tinidazole (Fasigyne).
Ornidazole (Tiberal) 1,5 – 2g/ngày x 3 -5 ngày.
Secnidazole (Flagentyl).
Emetine: Rất độc, ít sử dụng.
Liều: 1mg/kg/ngày x 10 ngày tiêm dưới da hoặc tiêm bắp.
Dehydroemetine : Ít độc hơn.
Liều: 1,2mg/kg/ngày x 10 ngày.
Hoặc: 1,5mg/kg/ngày x 5 – 7 ngày.
Quinoleine: Chỉ diệt amip ruột.
Iodées (Direxiode): 3 – 9viên/ngày x 7 – 20 ngày.
Methylées (Intetrix): 4 – 6viên/ngày x 10 ngày.
Các nhóm thuốc diệt amip khác:
Arsenic, Diloxamide, Paranomycine,… hiện nay ít sử dụng.
Điều trị viêm loét đại tràng (Viêm trực tràng đại tràng xuất huyết):
Nguyên tắc điều trị:
Chủ yếu là điều trị nội khoa.
Mục đích chính của điều trị là kiểm soát quá trình viêm.
Trước khi điều trị phải đánh giá mức độ của viêm đại tràng.
Các thuốc cầm tiêu chảy (diphenoxylate, loperamide,…) phải hết sức thận trọng vì có thể gây ra biến chứng phình to đại tràng do nhiễm độc.
Phân loại viêm đại tràng:
|
|
Nhẹ |
Nặng |
|
Tiêu chảy |
< 4 lần/ngày, chỉ có ít máu trong phân |
³ 6 lần/ngày |
|
Nhiệt độ ( °C ) |
Bình thường |
> 37,8 |
|
Mạch ( nhịp/phút ) |
< 90 |
> 90 |
|
Hemoglobin ( g/dl ) |
Bình thường |
< 10,5 |
|
VS ( mm/ giờ đầu ) |
< 30 |
³ 30 |
Biện pháp chung:
Chế độ dinh dưỡng:
Nhịn ăn hoàn toàn: không cho ăn qua đường miệng
Nuôi ăn bằng đường tĩnh mạch bằng liệu pháp thay thế dinh dưỡng tạm thời
Ổn định thần kinh – tâm lý bệnh nhân.
Điều chỉnh rối loạn nước điện giải.
Truyền máu khi có thiếu máu.
Dùng thuốc:
Kháng viêm nhóm 5-ASA: Là thuốc điều trị đặc hiệu .
Nhóm 5ASA : (5 Amino Salycilic acid): Bao gồm các thuốc.
Sulfasalazine (5ASA và Sulfapyridin).
Mesalazine (Mesacol, Tidocol).
Tấn công : 2 – 4g/ngày x 4 -6 tuần.
Duy trì : 1 -1,5g/ngày x 1 – 2 năm.
Kháng viêm nhóm Corticoid: Là thuốc điều trị phối hợp.
Chỉ định khi:
Không đáp ứng với nhóm 5ASA.
Viêm trực – đại tràng xuất huyết mức độ nặng.
Thuốc:
Prednisolone 1mg/kg/ngày (u)
Có thể dùng Corticoide bằng đường tiêm tĩnh mạch nếu bệnh nặng. Sau khi bệnh ổn chuyển sang đường uống, hoặc kết hợp thụt giữ đại tràng nếu tổn thương phần thấp rõ.
Thời gian điều trị:
Tấn công :4 => 8 => 12 tuần sau đó giảm liều.
Duy trì: 1 – 2 năm.
Điều trị ngoại:
Cấp cứu:
Thủng đại tràng .
Thất bại với điều trị nội (sau điều trị nội 7 – 10 ngày).
Lâu dài: cắt đọan đại tràng khi tái phát ngừa biến chứng khóa.
Điều trị bệnh Crohn: (Tương tợ điều trị viêm trực tràng – đại tràng xuất huyết):
Biện pháp chung
Corticoid.
5ASA.
Thần kinh – tâm lý.
Phẫu thuật.
Azathioprin (Immurel): 1mg/kg/ngày.
Metronidazole: 20mg/kg/ngày.
Viêm đại tràng màng giả:
Ngưng tác nhân kích thích.
Vancomycin 500mg x 4 /ngày.
Hoặc Metronidazole 30mg/kg/ngày.
Điều trị hổ trợ:
Cholestyramin 4g x 3/ngày.
Điều trị viêm túi thừa:
Trước điều trị cần phải chụp bụng không chuẩn bị để loại trừ thủng .
Điều trị bao gồm:
Nghỉ ngơi.
Ăn loãng.
Dịch truyền.
Kháng sinh:
Metronidazole.
b – Lactam.
Aminoglycosid.
Giảm đau, giảm co thắt:
Buscopan, Spasmaverin,….
Chỉ định phẫu thuật:
Viêm phúc mạc mũ.
Hẹp khít.
